BI GIUSEPPE CAMPANILE PHONEMÊN KURDÎ

PHONEMÊN KURDÎ ÊN KURDOLOG Û SEYAHÊN ROJAVAYÎ (1787-1887)

Raif Yaman, lêkolînkar

Storia della Regione del Kurdistan e delle Sette di Religione ivi Esistenti

Giuseppe Campanile sala 1818an kitêba xwe, Storia della Regione del Kurdistan e delle Sette di Religione ivi Esistenti (Tarîxa herêma Kurdistanê û mezhebên dînî ên lê hene) li Italiayê li bajarê Napoliyê weşandîye. Pêşgotin 20 rûper, nivîsa eslî 213 rûper, fêhrêst 3 rûper, nîgar 4 rûper, 3 rûperên vala ên di nav nîgaran da û çar rûperên vala ên dawîn; kitêb li ser hev 247 rûper e. Storia della Regione del Kurdistan e delle Sette di Religione ivi Esistenti ji neh partan pêk dihê:

Nasandina Kurdistanê, rewş, bilindahî, hukumat
Mîrekîyên Kurdistanê û warên wan
Ramanên kurdan ên li ser dînê wan
Şênîyên Kurdistanê
Kurdên koçer
Kurdên xrîstîyan
Turkên koçer
Terîqetên din ên rojhilatî
Grîngîya leşkerî, sîyasî û bazirganîya Kurdistanê

Li dawîya parta 9an di rûperên 212 û 213an da bi navê Canzoncina Kurda (Strana kurdan) stranek kurdî a Mir Agarì amade kirî bi tercûme û şîrova wê a italianîya Campanile cih digire.

Nivîskar li ser elîfba kurdîya wê demê jî wusa nivîsîye: “Rojekê mîrê Akarê, Musà Bek, elîfba kurdî a bawerîya piranîya kurdan bi hebûna wê tune anî pêş min kir. Ji min ra digot, bi rastî meriv nikane hîç kitêbeke bi herfên kurdan nivîsandî bibîne, lê dîsa jî meriv dikanibû çend rûperên hozanên bi zimanê kurdî nivîsandî ên ketibûn ber bê bibîne, mîna ên ku wî begî pêş min kirin. Lêbelê, her çiqas min ji dil xwast jî ez bi ser neketim çend nusxên vê elîfba kurdî ji xwe ra bidim anîn. Ji xeynî çend herfan bi temamî mîna farisî ye.” (Campanile, 1818: 116)

Analysa Phoneman

Campanile, ji ber ku di nivîsandina kurdî da gelek şaşitî kirine bi hawayekî berbiçav kêmasîyên Maurizio Garzoni anîne zimên; gotîye wî gelek peyv di şûna Şînê da bi Sînê nivîsîne[1]. Meriv dema li nivîsandina peyvên kurdî ên di kitêba Campanile da dinihêre, bi hêsanî dibîne ku di şaşnivîsê da hîç ji hemkarê xwe bi şûn da nemaye.

Me herf, digraph û diphtongên elîfba kurdî a Giuseppe Campanile li gor peyvên kurdî ên li nav nivîsa wî a italianî û peyvên “Strana kurdan” a li dawîya kitêbê amade kirin.

Strana Kurdan[2]

Tabascen rescià rahana

Az nascem bekkam bejana

Jarkamen melaham delana

Ahh jarè pe mna scirini

Hale derde men tebini

Az cubkem ta na dit avini

Tabascen bia belava

Ta beskan ghertì konava

Jarkamen belek ciava

Transcriptiona Metnê Eslî

Tebeşin reşa rehane

Ez naşêm bikem beyane

Yarkamin milehem dilane

Ax yarê pi mne şîrînî

Halê derdê min tibînî

Ez çubkim te ne dît avînî

Tebeşin bîa belave

Te biskan girtî kunave

Yarkamin belek çave

Bi Kurdîya Îro

Te bejin reş e rihan e

Ez naşêm bikim beyane

Yarka min melhema dilan e

Ax yarê bi min şîrîn î

Halê derdê min dibînî

Ez çi bikim te nedît havînî

Te bejin bîya ber av e

Te biskan girtî xunav e

Yarka min belek çav e

Tableau 8: Bi Giuseppe Campanile Phonemên Kurdî

No	Consonant		EPB	No	Vocal		EPB
1	B	b	/b/, /p’/	1	A	a	/ɑ/, /ε/, /ʡ/
2	C	c	/ts/, /tʃ/, /k/, /k’/, /χ/	2		à	/ɑ:/
3	D	d	/d/	3	E	e	/ɪ/, /ø/, /ε/
4	F	f	/f/	4		è	/ɪ/
5	G	g	/g/, /dʒ/, /ʁ/	5	I	i	/i/, /i:/, /ɪ/
6	H	h	/h/	6		ì	/i/
7	J	j	/j/, /i/	7	O	o	/o/, /ɵ/
8	K	k	/k/, /k’/, /χ/	8		ò	/o:/
9	L	l	/l/, /ɭ/, /ɾ/	9	U	u	/u/, /u:/, /ɵ/
10	M	m	/m/	10		ù	/u/
11	N	n	/n/	No	Diphtong		EPB
12	P	p	/p/, /p’/, /b/	1	ai		/ɑi/, /ɑji/
13	R	r	/r/, /ɾ/	2	ao		/ɑw/
14	S	s	/s/	3	aù		/ɑu/, /u:/
15	T	t	/t/, /t’/	4	ei		/εj/
16	V	v	/v/, /w/	5	ia		/jɑ/, /ijɑ/, /jε/
17	Z	z	/z/	6	ie		/ɪ/, /ɪj/
No	Digraph		EPB	7	io		/ijo/
1	aa		/ɑ:/	8	oi		/oi/, /oji/
2	gh		/g/
3	hh		/χ/
4	kk		/k/
5	sc		/ʃ/
6	zz		/z/